Top 10 Đặc sản Lai Châu có gì đặc sắc khiến thực khách mê mẩn?

Lợn cắp nách là giống lợn đặc trưng truyền thống chuyên thả rông không phải nuôi dưỡng của các bà con dân tộc vùng cao như: Dao, Thái, Mông… Đây là loại lợn được chăn thả hoàn toàn tự nhiên, không có sự can thiệp về công nghiệp, chỉ ăn lá rau rừng và chạy bộ.

Sở dĩ người ta gọi là lợn cắp nách vì chúng có khối lượng và ngoại hình nhỏ bé (10-15kg) nên người dân có thể cho vào gùi, xách tay, thậm chí cắp vào nách cho tiện.

Từ lợn cắp nách Lai Châu, người dân nơi đây có thể chế biến thành rất nhiều món ăn đặc sản khác nhau như luộc, hấp, nướng, hun khói, xào, nấu giả cày… Lợn được thui bằng rơm, sau khi cạo hết phần lông cháy thì được làm sạch, tẩm ướp rồi nướng, quay nguyên con hoặc ra thịt để chế biến thành những món ăn khác nhau theo sở thích.

Hiện nay ở Lai Châu xuất hiện rất nhiều quán đặc sản lợn “cắp nách”. Khách từ miền xuôi cũng đã lặn lội về đây để mong được thưởng thức loại “thịt rừng nhân tạo” tấm tắc khen ngon.

Cá bống Lai Châu “chuẩn” phải là cá được bắt ở suối Tùng Lâm, con lớn nhất cũng chỉ đến cỡ một ngón tay. Tuy nhiên thịt của chúng lại rất ngọt, thơm, dai chắc. Người Thái ở Lai Châu thường nướng cá bống lên để nhắm rượu cho đơn giản.

Cá bống phải chọn con đều nhau được tẩm ướp cùng các loại gia vị sả, ớt, gừng, hạt tiêu, mắc khén, lá húng, lá hom húng được băm nhỏ…

Không chỉ vậy, lá dong dùng để gói cá bống cũng phải là loại bánh tẻ, khổ to vừa không bị rách và rửa sạch để khô. Sau khi ướp chừng 15- 30 phút, cá bống được khéo léo gói gọn trong lá dong và vùi vào tro nóng, khoảng 30 phút lại lật lại 1 lần, cứ như thế vài lần cá sẽ chín.

Du khách khi thưởng thức món cá bống tro sẽ cảm nhận được vị ngon của cá ngậy mà không béo, cùng mùi thơm của các gia vị quyện với mùi khói than. Món này vừa có thể là món nhắm rượu, vừa có thể là món ăn cùng cơm nóng hoặc xôi.

Một món ăn mang tên của dân tộc - Pa Pỉnh Tộp. Món cá nướng Pa Pỉnh Tộp bắt nguồn từ người dân tộc Thái, chủ yếu sống ở Lai Châu. Có thể áp dụng nướng cho nhiều loại cá khác nhau như cá Chép, cá Rô Phi, cá Trim..... nhưng ngon nhất phải là cá Vược

Để có món đặc sản này bạn phải chọn những loại cá còn tươi sống chọn con cỡ 0,5 - 0,8kg, còn nguyên con, làm sạch vảy rồi mổ lấy hết ruột ra, không rửa lại bằng nước. Đặc biệt, khi mổ cá phải mổ dọc sống lưng, kéo từ đầu xuống tận đuôi, để lại phía bụng cá thay vì mổ bụng cá như thông thường. 

Sau đó,sát qua chút muối cùng ớt bột khô để khử mùi tanh cho cá.

Tẩm ướp gia vị là các loại rau thơm rừng, gừng, tỏi, sả, hành, ớt bột...Đặc biệt, không thể thiếu mắc khén và mầm măng cây sa nhân. Phần gia vị này rất quan trọng vì nó sẽ quyết định hương vị của món ăn. Rồi băm nhỏ, trộn lẫn với nhau và sát đều lên mình con cá, đồng thời nhồi vào trong bụng cá.

Cuối cùng là nướng trên vỉ và ra thành phẩm.

Xôi tím Lai Châu được đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ dân tộc Thái, Dáy… làm nên với những bí quyết riêng mà không phải nơi nào cũng có. Cái hương vị ấy, cái sắc tím ấy khó có ai mà quên được nếu đã vô tình một lần được thưởng thức.

Màu tím đặc trưng và lôi cuốn của xôi được nhuộm bằng loại cây có tên là Khẩu cắm (loại cây này chỉ có ở miền núi). Còn màu tím đặc trưng là được nhuộm từ loại cây rừng chỉ có ở miền núi tên Khẩu cắm.

Ngoài hương vị thơm ngon, ngậy mà không ngán, xôi tím còn hấp dẫn bởi màu sắc và chất của loại lá cây rừng. Theo kinh nghiệm của đồng bào dân tộc ở Lai Châu, cây Khẩu cắm dùng đồ xôi còn có tác dụng chữa bệnh đường ruột và bồi bổ sức khỏe rất tốt.

Nếu có dịp đến với các phiên chợ như chợ Dào San, chợ Sìn Hồ, hay chợ San Thàng… du khách sẽ ấn tượng với hình ảnh những cô gái dân tộc gùi những gùi xôi xuống chợ bán, quanh mình tỏa ra mùi thơm dẻo của gạo nếp nương và đặc biệt là màu tím đặc trưng vô cùng hấp dẫn.

Rêu đá là một món ăn truyền thống của người Thái gắn liền với phong tục tập quán, nét văn hóa đẹp nơi đây. Rêu đá thường được bày trong mâm rượu hứa hôn của đôi trai gái, là một món ăn gắn liền với ngày trọng đại của họ như bánh hú xuất hiện trong đám cưới của người Kinh.

Sau khi sơ chế, rêu đá được vắt hết nước rồi chế biến thành các món như: nộm rêu, rêu đá nướng, canh rêu, rêu xào tỏi… Nhưng nức tiếng gần xa nhất vẫn là món rêu đá nướng.

Để làm được món rêu nướng thơm ngậy tuyệt vời, người chế biến cần ướp tẩm với các gia vị như: sả, gừng, bột ớt, hạt dổi, quả muối, hạt sẻn… rồi gói vào lá dong và vùi trong tro nóng, bên trên phủ một lớp than hồng sao cho rêu chín đều mà không bị cháy.

Mùi thơm của gia vị cùng mùi nồng nồng của rêu đá tạo nên một hương vị rất riêng, trông giống như tảo biển, mềm, ngậy ăn với cơm nóng thì ngon tuyệt. Theo kinh nghiệm dân gian, ăn rêu đá vùi than thường xuyên giúp cơ thể lưu thông khí huyết, giải độc, giải nhiệt,...

Nộm rau dớn là món ăn đặc trưng của người Thái ở Lai Châu nói riêng và đồng bào Tây Bắc nói chung. Rau dớn người Thái gọi là “pắc cút”, loại cây thuộc họ quyết, giống như cây dương xỉ, thân to, tán lá rộng, mặt lá có màu xanh nhẵn. Loại cây này chỉ mọc ở bờ suối, khe suối, nơi có độ ẩm cao.

Để làm được món nộm rau dớn vừa ngon, vừa mang hương vị đặc trưng của dân tộc Thái, người ta thường chỉ hái những ngọn rau dớn cong non, là bánh tẻ, sau đó rửa sạch, phơi nắng cho tái. Tiếp đó cho rau dớn vào chõ xôi bằng gỗ để đồ, sau khoảng thời gian 20 phút. Để rau chín và giữ được màu xanh. 

Ở công đoạn này, nhất thiết rau dớn phải đồ chứ không nên luộc để giữ vị bùi bùi, ngọt ngọt của món nộm. Khi rau đã đồ chín, bỏ rau vào bát to, cho rau thơm, ớt, gừng, tỏi, nước chanh tươi, mì chính và muối trắng trộn đều. Để khoảng 5 phút cho ngấm gia vị, sau đó cho lạc rang giã nhỏ vào là có thể ăn ngay được. 

Món nộm rau dớn khi ăn sẽ cảm nhận được mùi thơm đặc trưng của các loại rau, vị bùi của rau dớn, vị chua ngọt xen lẫn một chút vị cay của ớt.

Có một cách chế biến thức ăn độc đáo của đồng bào Mông ở Lai Châu mà phải có dịp thưởng thức bạn mới thấy được sự đặc biệt của món ăn này, đó là: thịt lợn treo gác bếp. Đây là cách chế biến thực phẩm của đồng bào Mông. 

Người làm món này còn phải giã chúng với muối sao cho thịt ngấm mà thịt không nát. Tiếp đến là đem thịt trộn với một loại men làm từ các cây rừng không phải ai cũng biết rồi cho thịt vào gùi ủ kín 2 – 3 ngày và treo lên gác bếp. 

Chỉ có ở vùng cao, đồng bào đun bếp củi liên tục thì thịt mới ngon. Hơi nóng của lửa làm cho miếng thịt săn lại, mỡ chảy ra bớt, thịt dần chuyển sang màu vàng, đỏ thẫm. Có nhà còn hun thịt bằng ngải cứu rừng và bã mía để thịt thêm phần thơm ngon.

Khi ăn, cần hơ thịt qua lửa để thịt mềm ra, rửa sạch, thái miếng nhỏ vừa ăn rồi chế biến tiếp thành vô vàn món ăn khác nhau: xào cà chua, kho với lá tỏi, xào lẫn với rau cải mèo đắng…

Các món ăn được chế biến từ thịt lợn treo gác bếp ngon hơn so với các loại thịt lợn khác, miếng thịt chắc không bị nát, có mùi thơm rất đặc trưng, ta cảm nhận được trong đó có hương thơm thơm của mùi khói và vị ngọt ngọt của thịt đọng lại.

Để có được những mẻ bánh ấy, người làm bánh đã bỏ bao công sức, tỉ mẩn, cẩn thận trong từng công đoạn nhỏ: Đường phên phải được rây thật mịn, bột ủ không nhão, cũng không đặc quá, thời gian ngâm bột vừa độ để bột nở...

Bánh bò chỉ có mặt trong những buổi chợ phiên đông người. Ngày thường, chợ lèo tèo chẳng mấy khi có ai nên chỉ cuối tuần các gia đình mới làm bánh đem bán.

Vị bánh bò thanh tao đặt cạnh các hàng bánh rán, bánh mật ngọt lừ, phở, tào phớ mỡ màng bỗng trở thành hương vị không thể thiếu ở góc ẩm thực cuối mỗi chợ phiên.  

Chính sự hấp dẫn trong hương vị của các loại rượu Tây Bắc đã thôi thúc cả những người ngoại tỉnh mong mỏi tìm đến. Hiện nay các sản phẩm rượu truyền thống của mảnh đất Tây Bắc như: Rượu mận mộc châu, mua Rượu ngô trưởng bản chuẩn, rượu ngâm chuối hột… 

Mận không chỉ được nhắc đến là một loại hoa quả ngon, bổ dưỡng mà còn là nguyên liệu hảo hạng để ngâm rượu. Vì mùi vị của mận khi ngâm rượu khác hoàn toàn so với những loại hoa quả thông thường nên nó được mọi người vô cùng yêu thích và lựa chọn.

Chuối hột là một loại quả khá phổ biến ở Tây Bắc. Ngoài các thành phần dinh dưỡng tốt cho cơ thể thì trong chuối hột còn chứa hàm lượng tannin khá cao, có tác dụng chống lạnh bụng, tránh tiêu chảy…  Khi chín người ta thường lựa chọn để làm nguyên liệu ngâm rượu. 

Ve sầu là loại côn trùng được người Thái đen yêu thích nhất. Người ta thích đến nỗi mỗi nhà đều trồng cây bồ kết trong vườn để cho ve đến trú ngụ. 

Vì đặc tính của loài ve là rất thích nhựa cây bồ kết, chỉ cần đánh hơi thấy mùi nhựa bồ kết là chúng bu vào từng đàn, làm tổ và trú ngụ luôn trên cây. Đến lúc đó, người ta chỉ cần ở dưới rung cây là chúng sẽ rơi xuống lả tả.

Sau khi bắt được ve, người dân cho vào túi buộc kín rồi rửa sạch trong nước muối loãng để chúng không mọc cánh và thoát xác được. Cẩn thận hơn, để không bị ngộ độc, người ta ngâm nước muối một lượt nữa rồi họ cắt bỏ hết cánh, rút ruột. 

Điểm nhấn của món này là trong bụng mỗi chú ve đều được nhồi một hạt lạc giòn tan, tẩm gia vị sau cùng đem lên chiên giòn. Trong số gia vị dùng để tẩm ướp ve sầu thì hạt mắc khén là không thể thiếu, hạt mắc khén của núi rừng Lai Châu tạo nên hương vị đặc biệt không thể nào quên. 

Thế là đã có món đặc sản “ ve sầu rán” làm nức lòng bao người.