Top 10 đặc sản Yên Bái ngon nổi tiếng, ăn một lần nhớ trọn đời

Ai đã một lần lên vùng Tây Bắc, được thưởng thức một lần gà nướng mắc mật chấm cùng chẳm chéo, thì sẽ không thể nào quên được một món ăn mang đậm hương vị của núi, của rừng, của những màn sương nhập nhoạng.

Đây là thứ đặc sản vùng cao để lại cho du khách khá nhiều những dư âm về một món ăn dân tộc đúng nghĩa.

Chế biến món ăn này cũng khá công phu, trước hết gà được làm sạch rồi sau đó người ta nhồi lá mắc mật vào bụng gà, tẩm thêm các gia vị đặc trưng của núi rừng để gà ngấm sau đó đem nướng trên bếp than hồng.

Nướng gà phải chọn loại than củi giữ nhiệt, không để nguội hay lửa cháy quá to, nướng từ từ để gà chín từ trong ra ngoài, mỡ gà chảy ra tự nhiên.

Khi bắt đầu chín, lớp da gà săn lại, vàng rộm ở bên ngoài và ngọt mềm ở bên trong, thơm ngậy mùi của tiêu rừng, của sả, của mắc kén.

Khi ăn chấm cùng chằm chéo mới có thể cảm nhận được trọn vẹn món ăn. Chẳm chéo là sự hòa quyện hoàn hảo của sả, lá chanh, lá tỏi, lá hành, mắc khén, tỏi, ớt, rau mùi… tất cả đều trộn lại với nhau, giã nhuyễn.

Thịt trâu gác bếp Yên Bái là một trong những món ăn đặc sản nổi tiếng của vùng đất Tây Bắc.

Mặc dù có rất nhiều nơi đều nổi tiếng với đặc sản này nhưng riêng tại Yên Bái, thịt trâu gác bếp lại có một hương vị hoàn toàn khác biệt khi đậm vị và thơm ngon hơn rất nhiều

Đây là món ăn được chế biến từ thịt trâu rừng nên hương vị rất đặc biệt và hấp dẫn. Món thịt trâu tự nhiên này khác hẳn thịt trâu nuôi dưới vùng xuôi.

Người chế biến sẽ chọn những con trâu rừng được chăn thả tự do trên nương đồi để lấy thịt và ngay khi giết mổ xong sẽ thực hiện món thịt trâu gác bếp luôn để đảm bảo thịt vẫn giữ được độ tươi ngon.

Thịt trâu sẽ được dần cho thật mềm để tiến hành tẩm ướp gia vị. Sẽ mất khoảng 4h là thịt sẽ ngấm đều gia vị.

Món thịt trâu gác bếp Yên Bái tạo nên hương vị đặc trưng rất riêng biệt là nhờ các loại gia vị tẩm ướp mang đậm hương vị núi rừng Tây Bắc.

Người dân nơi đây thường dùng các loại gia vị như gừng, tỏi, sả, ớt và mắc khén để tẩm ướp. Trong đó thịt trâu khô không thể thiếu hạt mắc khén. Bởi nếu không cho loại gia vị này vào thì món thịt trâu sẽ không thể ngon và có mùi vị đặc trưng riêng.

“Nếp Tú Lệ, tẻ Mường Lò” câu ca dao của dân tộc Thái ấy từ lâu không chỉ được truyền tụng khắp vùng Tây Bắc, mà hương vị độc đáo của giống gạo quý ấy còn bay xa khắp mọi vùng đất nước. Đặc biệt là nếp Tan Lả Tú Lệ (Văn Chấn)

Truyền thuyết kể rằng xa xưa tổ tiên người Thái được các vị tiên giáng trần ban cho một loại thóc giống với lời dặn phải tìm nơi khí hậu, đất đai phù hợp gieo trồng để có loại lúa nếp thơm ngon đặc biệt. Vâng lời, người Thái đã du cư khắp các vùng Tây Bắc tìm đất gieo hạt mà không nơi nào như ý.

Chỉ đến khi gặp thung lũng phì nhiêu dưới chân đèo Khau Phạ, nhờ dòng nước mát trong từ con suối Mường Lống nuôi dưỡng, giống lúa nếp "trời ban" ấy mới khoe hết những phẩm chất của mình.

Người ta còn kháo nhau gạo nếp Tú Lệ phải ngâm và đồ bằng nước suối trong vắt chảy ra từ những con suối đầu nguồn trên đỉnh Khau Phạ mới là thứ xôi nếp ngon nhất...

Nếp Tú Lệ được xếp vào một trong những loại nếp ngon nhất nước ta, đồ lên thành xôi có vị ngon ngọt và dẻo thơm đặc biệt, rời từng hạt chứ không dính chặt lấy nhau như đa phần các loại nếp thường khác. Còn khi chế biến thành cốm lại có hương vị ngọt ngào và thanh mát khó quên.

Bánh chưng đen Mường Lò là món đặc sản không thể thiếu trên mâm cỗ cúng tổ tiên, trời đất mỗi khi xuân về. Món bánh được đồng bào dân tộc Thái nơi đây làm ra với ý nghĩa thể hiện lòng biết ơn của con cháu đối với cha ông và đất trời.

Du khách có thể tìm mua tại chợ phiên, nhà hàng bán đặc sản mang về.

Ngày trước, loại bánh này chỉ xuất hiện trong những ngày lễ, Tết, giỗ chạp… Tuy nhiên, hiện nay nó đã trở thành thứ đặc sản phổ biến mà bất cứ ai tới đây đều có thể mua về làm quà tặng người thân, bạn bè hay thưởng thức ngay tại chỗ.

Nguyên liệu làm bánh phải là gạo nếp Tú Lệ thơm ngon, nhân đỗ xanh hoặc đỗ nho đãi sạch vỏ, không lẫn sạn.

Thịt ba chỉ, thái mỏng, ướp với gia vị, tiêu, hành củ. Đồng bào lấy hoa cây vừng đen, có khi là thân cây núc nác bỏ vỏ đốt thành than để tạo màu đen cho bánh.

Có rất nhiều món ngon được chế biến từ côn trùng như dế, sâu,... song món muồm muỗm rang Mường Lò vẫn là đặc sản ngon nhất vùng Yên Bái. Đã đến Nghĩa Lộ mà không thử qua thì coi như bỏ phí cuộc hành trình.

Ở đây người ta cũng bán muồm muỗm sống hoặc đã rang cho bạn mang về làm quà biếu.

Vào cuối mùa lúa chín người người nhà nhà nô nức đồng án vào ban ngày song đêm về họ cũng chẳng ngơi tay khi già trẻ lớn bé mang chai nhựa, đèn pin, gậy dài đi dọc quanh thị xã để thu hoạch muồm muỗm hay còn được gọi là cào cào ma.

Đây là một loại côn trùng cùng họ với cào cào, châu chấu, thường sinh sôi, nảy nở phát triển rất nhanh và mạnh ở các cánh đồng lúa vào mùa thu hoạch.

Khâu sơ chế muồm muỗm cũng không đơn giản. “Vặt cánh, bẻ chân, ngắt đầu, rút ruột” là 4 khâu cơ bản để tạo nên hình hài một chú muồm muỗm trên bàn nhậu. Trải qua 4 khâu, muồm muỗm được rửa sạch, để ráo nước rồi cho vào chảo.

Hương vị của muồm muỗm có phần khó ăn đối với người mới thưởng thức lần đầu song khi đã quen bạn sẽ mê mẩn với vị béo ngậy, giòn tan của nó hoàn với chút gia vị kích thích vị giác.

Táo mèo (hay còn được gọi là quả Sơn tra theo từ ngữ của Đông y) được trồng ở nhiều tỉnh vùng Tây Bắc như Yên Bái, Lào Cai, Sơn La. Nhưng có lẽ nổi tiếng thơm ngon nhất là táo mèo ở Yên Bái, nơi có khí hậu mát mẻ, cây táo mọc ở độ cao trên 1.000m.

Đặc biệt, giờ đây quả táo mèo còn được chế biến thành loại rượu thơm ngon, mang đậm nét văn hóa của bà con dân tộc Mông với tên gọi đặc sản Yên Bái rượu “Táo mèo” với hương vị rất riêng mà không đâu sánh được.

Ở tỉnh Yên Bái, cây táo mèo mọc hoang sơ trên những vùng núi cao, tập trung nhiều ở 3 huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn. Táo mèo lớn lên trong mưa gió, tự ra hoa kết trái, như là một món quà mà thiên nhiên ban tặng cho đồng bào người Mông ở đây.

Sở dĩ có tên gọi là táo mèo vì đây là vùng đất của người Mông sinh sống, ngoài ra nó còn có tên gọi khác như "quả chua chát" vì quả có đầy đủ tất cả các vị đó.

Cây táo mèo mọc rải rác trên những cánh rừng, chiều cao trung bình chừng 7 - 10m, thân gỗ, tán lá rộng, tháng 9, tháng 10 là mùa đồng bào dân tộc có thể thu hoạch loại táo này.

Táo mèo là một loại quả đa năng, vừa là một vị thuốc quý, vừa dùng để giải khát mát và bổ trong mùa hè. Chính vì vậy, táo mèo được dùng nhiều trong các vị thuốc bồi bổ tinh thần và chế thành rượu được nhiều người ưa thích.

Rượu táo mèo không những ngon nổi tiếng mà còn có tác dụng tốt cho sức khỏe, có thể gọi là “mỹ tửu” của vùng sơn cước với vị thơm ngọt rất đặc trưng, có đủ vị chua ngọt và chát đắng nhưng lại đậm hương vị của núi rừng.

Chè Shan tuyết Suối Giàng xưa nay được xếp hàng “đầu bảng” các loại chè. Mọi người vẫn bảo đây là loại chè “năm cực”:

“Cực khổ” – khi trồng và thu hái; “cực sạch” – vì những điều kiện khí hậu, môi trường và cả công chăm giữ của người trồng; 

“cực hiếm” – vì sản lượng ít (đến nay, dù đã tăng thêm diện tích trồng nhưng mỗi năm nhiều lắm cũng chỉ mới thu hái được chừng 200 tấn chè búp); 

“cực ngon” – với đủ các phẩm chất đỉnh cao mà mỗi chén trà phải có như hương thơm, vị đậm, nước xanh.

Và vì cả bốn “cực” trên nên đương nhiên, có thêm “cực đắt”. Vì “cực hiếm” và “cực đắt” nên có người còn nghĩ ra thêm “hai không” cho chè Suối Giàng: Người mua (thường) “không uống” (mà chỉ để biếu) và người uống (nhiều khi) “không (phải) mua”

Chè shan tuyết Suối Giàng được trồng ở độ cao 1371m so với mực nước biển. Cây chè cổ thụ shan tuyết có tuổi thọ đến hàng trăm năm, phát triển hoàn toàn dựa vào tự nhiên mà không hề phải bón phân hay phun thuốc trừ sâu.

Chén trà được hãm từ những búp chè shan tuyết Suối Giàng sóng sánh như mật ong, hương thơm đượm, khi nhấp môi thấy vị chan chát nhưng sau lại có vị ngọt lâu tan.

Người dân tộc Mông phải lựa chọn rất kỹ những búp chè non trên ngọn cao, trải qua nhiều công đoạn để tạo nên đặc sản Yên Bái quý giá này.

Lạp xưởng Yên Bái là một trong những món đặc sản nổi tiếng của vùng cao Yên Bái

Khi đến với Yên Bái, du khách nên nếm thử món lạp xưởng một lần để cảm nhận được hương vị của món ăn giản dị nhưng rất đậm đà của bà con vùng cao.

Lạp xưởng Yên Bái được làm từ cỗ lòng non và phần thịt lợn ngon nhất. Thịt lợn sau khi rửa sạch bằng rượu trắng thì thái hạt lựu rồi ướp thêm gia vị cho đậm đà.

Sau đó, phần nhân này sẽ được nhồi chặt vào trong ruột non và đem hun trên lò lửa trong 2 ngày.

Lạp xưởng Yên Bái có hương vị đậm đà và đặc biệt mang mùi thơm của bã mía, lá quế hun cùng với củi hoặc than hoa.

Măng có mặt ở khắp vùng Yên Bái từ măng nứa, măng mai, măng vầu… Và sau mỗi đợt mưa những mục măng béo ú ở miền núi cao lại mọc lên như nấm.

Nhưng nói đến một loại măng ngọt thanh và lành tính nhất thì nhất định phải nhớ đến măng sặt.

Loại măng sặt này lành tính, thuộc họ tre, to hơn ngón chân cái chút xíu, búp măng thẳng, mọc tự nhiên ở một số vùng đồi núi ở Yên Bái như huyện Văn Chấn, Trạm Tấu. Tuy nhiên, thị xã Nghĩa Lộ là nơi có nhiều măng sặt nhất.

Măng sặt có vị ngọt và mềm rất dễ để chế biến các món ăn, phù hợp với khẩu vị của nhiều người, măng sặt ăn ngon nhất khi ngọn măng mới nhú mập mạp, thân mầu trắng còn tươi nguyên mùi đất rừng.

Chọn được những cây măng ngon thì cần biết cách chế biến để có những món ăn ngon hấp dẫn nhất. Măng sặt có thể chế biến được rất nhiều các món ăn như: món luộc, món om, món xào, món nướng…

Đối với nhiều tộc người, rau dớn là “vua” loại rau. Đây là một loại rau đặc biệt chỉ có thể tìm thấy tại vùng đất Yên Bái.

Du khách khi đến đây sẽ không khó để có thể tìm và thưởng thức loại rau đặc sản Yên Bái này bởi nó có mặt trong hầu hết mâm cơm của những người dân nơi đây.

Rau dớn là một loại rau chỉ có ở vùng núi rừng - nơi bờ suối, bờ khe, dưới các tán rừng thấp có độ ẩm ướt cao. Rau dớn thuộc họ quyết, nhỏ hơn cây dương xỉ, cành dài lá nhỏ xòe ra xung quanh.

Những cành lá già gần gốc có màu đen giống cơm cháy, những cành lá non mọc lên từ giữa gốc tạo thành hai, ba cái cần, có cái dài tới nửa mét, đầu cong như móc câu. Những nhánh lá non vươn thẳng lên, thân hình bụ bẫm, phần trên cùng uốn lại như cái vòi voi.

Hằng năm, vào đầu mùa mưa, nguồn phù sa được bồi đắp và rừng luôn ẩm ướt nên rau dớn mọc xanh tươi tốt, là lúc cây đâm nhiều nhánh lá non. Đây là thời điểm thích hợp nhất cho việc thu hái rau dớn.

Người dân Yên Bái dùng rau dớn để nấu canh, làm gỏi, xào thịt,… Những ngọn rau dớn xanh mởn, tươi ngon được hái và chế biến trực tiếp khiến du khách cảm thấy rất thích thú khi được thưởng thức.