Top 20 Những tác phẩm văn học kinh điển Việt Nam được nhiều người biết đến qua mọi thời đại

Có thể nói Tắt đèn chính là tác phẩm thành công nhất của Ngô Tất Tố. Tác giả đã thành công trong việc xây dựng nhân vật chị Dậu – một con người tiêu biểu cho vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam lúc bấy giờ. Vì gia đình, chị Dậu sẵn sàng hi sinh tất cả, dù biến cố cuộc đời luôn thường trực nhưng ý chí kiên cường, chị vẫn ngời sáng dưới sự áp bức của xã hội nửa thực dân nửa phong kiến.

Cuộc đời chị được Ngô Tất Tố khắc họa bằng những nét đau thương nhất, cùng cực nhất. Xuyên suốt toàn bộ tác phẩm, người đọc khó có thể tìm thấy chút tia sáng nào le lói trong cuộc đời chị, đến tận những trang cuối, cuộc đời chị vẫn chìm trong u tối. Có lẽ sẽ chẳng ai quên được cảnh chị bán đàn chó rồi phải rứt ruột bán cả đứa con mình đẻ ra chỉ vì cuộc sống quá túng quẫn. Tác giả đã lột tả được tất cả mọi điều bằng câu văn cảm động, nhưng không kém phần gai góc. Tác phẩm Tắt đèn đã biểu đạt được những ý nghĩa sâu xa của lịch sử, đồng thời nói lên tiếng nói đầy chất nhân văn.

Vũ Trọng Phụng được mệnh danh là ông vua phóng sự đất Bắc Kì, nên những tác phẩm của ông đều phản ánh hiện thực hết sức sâu sắc. Nổi bật là tác phẩm Số đỏ. Từ một tên lang thang, ma cà bông như Xuân tóc đỏ, tóc của hắn vốn do mưa nắng mà thành màu như vậy ngẫu nhiên lại thành cái số mệnh hên, đỏ vô cùng cho hắn. Từ chuyện thành đốc tờ, tiến sĩ cho đến lấy được cô Tuyết tân thời, tố cáo vụ ngoại tình, hi sinh cho nước nhà và được nhận huân chương bắc đẩu bội tinh, anh hùng cứu quốc.

Tác phẩm vô cùng hài hước, giọng văn châm biếm nhẹ nhàng nhưng cũng rất sâu cay, tác giả phê phán lối sống, hành vi vô đạo đức lúc bấy giờ. Trải qua năm tháng, Số đỏ vẫn giữ được giá trị trong thời đại ngày nay, khi vấn đề về cách ứng xử, về đạo đức con người có dấu hiệu đi xuống.

Bước đường cùng kể về cuộc đời đầy đau khổ dằng dặc của anh Pha trước Cách mạng tháng Tám. Hồi đó anh khỏe mạnh, trai tráng, có một vợ một con. Với tuổi tác, sức vóc cộng thêm tính cần cù, chăm chỉ thì đời sống gia đình anh cũng không đến nỗi lao đao, vất vả. Nhưng chế độ thực dân nửa phong kiến khiến không chỉ anh Pha mà hàng triệu nông dân như anh rơi vào bước đường cùng.

Tên địa chủ Nghị lại, do cướp bóc của dân mà giàu nứt đố đổ vách. Hắn cấu kết với quan trên để vơ vét, chiếm đoạt của cải. Pha dính vào vụ kiện với Trương Thi – người hàng xóm, để có tiền anh phải vay tiền Nghị lại. Tiền lãi ngày càng lớn, Pha đành phải bán ruộng và gánh hàng xén của vợ. Rồi nạn đói, mưa lũ úng thủy, dân trong vùng mắc dịch tả. Vợ con Pha cũng lần lượt chết vì bệnh dịch.

Nhưng Pha cho đó là do “phù phép”, thế là Pha bị mê tín và phải đóng thêm lệ làng. Cuối cùng vụ gặt đến, Pha trắng tay, Nghị lại gọi Pha đến đòi nợ. Cuối cùng Pha phải bỏ làng ra đi. Tác phẩm phản ánh chân thực sự bóc lột của địa chủ tàn nhẫn, những nỗi áp bức của quan lại tham nhũng, những cái bất công của chế độ thối nát chốn hương thôn, để đi đến bước đường cùng là phá sản.

Tuổi thơ dữ dội là tác phẩm văn học hay, phù hợp với tất cả mọi lứa tuổi, lấy đi không ít nước mắt bạn đọc. Đọc từng trang sách, ta cảm tưởng đang trở về với quá khứ xa xưa, dõi theo cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc. Cậu chuyện của những cậu bé nhỏ tuổi dũng cảm tham gia cách mạng đã gieo vào lòng người mọi cung bậc cảm xúc: có căm ghét, có yêu thương, có niềm vui, nỗi buồn,… Càng đọc ta càng bị cuốn theo những bước chân của “Vê – cu – đê”, để cảm nhận được hết những khó khăn, gian khổ mà nhân dân ta đã phải trải qua dưới ách thống trị thực dân Pháp.

Tuy nhiên, dù viết về thời chiến tranh nhưng Tuổi thơ dữ dội không hề mang âm hưởng u ám, trầm buồn. Tác phẩm vẫn rất hồn nhiên, hài hước, tươi vui bởi cách viết mộc mạc, giản dị và giàu tính chân thực của Phùng Quán. Nếu bạn chưa đọc Tuổi thơ dữ dội, hãy thử một lần đọc, chắc chắn sẽ không làm bạn thất vọng, và hơn thế để biết quý trọng cuộc sống hòa bình ngày hôm nay.

Người ta nói: “truyện của Thạch Lam là truyện mà không có truyện”… Những tác phẩm của Thạch Lam cứ nhẹ nhẹ bằng bằng, mọi thứ êm đềm trôi theo dòng thời gian và theo mạch cảm xúc của nhân vật, không hề gọi là “kịch tính” hay “cao trào”… Một thiên truyện trải ra như mặt nước mùa thu. Chỉ cần thả hồn vào các trang văn của ông thì bạn đọc sẽ cảm nhận được “mùi vị cuộc đời” man mác tản ra từng câu từng chữ…

Cái tài của Thạch Lam là thế, kể những câu chuyện thật bình thường, thật giản dị, để đôi khi vô tình người ta nhận ra hình ảnh cuộc sống quen thuộc quanh mình trong đó, để có thể lắng lòng mình trong một khoảnh khắc với cuộc đời. Gió đầu mùa là tuyển tập những truyện ngắn như thế của Thạch Lam. Những nhân vật chính trong tập truyện ngắn này có thể là một thanh niên tri thức đầy triển vọng nhưng cạn tình cạn nghĩa, mấy đứa bé dù sợ bị mẹ mắng nhưng vẫn chia sẻ cái dư thừa của mình cho người khác cần hơn… Thạch Lam luôn viết về các nhân vật của mình một cách trìu mến, thể hiện niềm thương xót của ông với cuộc đời đau khổ của họ, những người dưới tầng đáy xã hội, bị người đời khinh rẻ.

Nỗi buồn chiến tranh là một tác phẩm dễ làm người đọc ám ảnh vì câu chữ sâu xa, đau đớn, tàn khốc của một đời chiến binh với từng đoạn hồi ức đứt đoạn bởi cảm xúc, bởi những đoạn đời ngắn ngủi mà cho dù cố ghép lại cũng không thể liền mạch. Kiên – người kể chuyện, trong mười năm chiến tranh và mười năm hòa bình với gia đình lạc loài không hoàn hảo.

Với tình yêu mãnh liệt, điên cuồng, với hiện thực chẳng thanh cao mà chỉ nhuốm đầy ti tiện của con người. Trong thế giới ấy, Kiên sống mà như đang mộng, mộng trên chiến trường đầy máu, mộng trong cuộc đời liều lĩnh và theo đuổi sự tự do vĩnh cửu. Trang sách khép lại, khó có ai còn thấy bình thường sau những gì đã đọc. Hoang mang, tiếc nuối, tuyệt vọng… với những câu hỏi về đời, về người, về lý tưởng sống mà có lẽ vĩnh viễn, dù con người có cố công tìm kiếm bằng cách nào cũng không ra lời đáp.

Những ngày thơ ấu – đó là một tuổi thơ đẹp nhưng không khó tìm những tủi nhục, đau thương trong những kí ức ấy. Bằng ngôn từ trau chuốt nhưng cũng rất giản dị và đời thường, Nguyên Hồng đã lột tả được một cách sâu sắc nhất những suy nghĩ của nhân vật, những giằng xé, cao trào nội tâm của nhân vật Hồng.

Tác giả đã cho người xem cảm nhận được những khó khăn, những ngây ngô, những cái người lớn, những sự đối lập, những tâm lý của nhân vật một cách sống động. Đồng thời cũng kịch liệt lên án, phê phán những cổ tục đã hành hạ mẹ mình và phải cách xa mẹ một thời gian. Tác giả phân biệt rất rõ rệt và cảm thông cho bà và cô của nhân vật Hồng, bà và cô của ông không có tội. Có chăng là họ đã bị cái thối nát của những cổ tục kia làm nhàu nát lương tâm vốn hiền lành của họ. Lời kết, tuổi thơ của tác giả đã có thể không đẹp, không đầy sắc màu đến thế nếu như sâu bên trong tác giả không có sẵn niềm tự hào, niềm yêu thương vô bờ bến với quá khứ.

Vang bóng một thời được xem như là một tác phẩm gần như hướng đến sự toàn thiện toàn mỹ, làm người đọc cảm nhận được nếp sống cũ, những thứ nghệ thuật cổ thanh cao của một nền văn minh xưa cũ và có chút tiếc nuối cho những cái đẹp. “Đẹp” từ việc đo đếm được sức đi của “bút chì” của ông Lý Văn trong truyện “Ném bút chì”, với sức ngang tàng của cái “bút chì” ấy có thể lụy cả một cành tre đẩy cho đến cái nghệ thuật cầu kì trong việc lồng ghép cả một tích truyện vào trong chiếc đèn xẻ rãnh của ông Cử Hai làm cho cậu con Ngộ Lang.

Những cái nghệ thuật cầu kì phức tạp nhưng đầy ý nghĩa đó chẳng thể nào bắt gặp được ở giữa xã hội hiện đại bây giờ. Bạn đọc sẽ thấy được sự tôn vinh cái đẹp của Nguyễn Tuân với một giọng văn đôn hậu xen lẫn chút ngậm ngùi. Những người nghệ sĩ trong từng câu chuyện của ông đơn giản chỉ là tập trung hết sức trong chính cái công việc mà mình đã chọn, dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Tuân hiện lên dưới cái ánh sáng mờ ảo, nhàn nhạt.

Qua tác phẩm Vợ Nhặt nhà văn Kim Lân đã dựng lên hiện thực đau lòng của nạn đói năm 1945: con người như Tràng, như Thị, như bà cụ Tứ phải vật vờ sống qua ngày bằng thức ăn kham khổ bên trong một căn nhà lụp xụp đổ nát với xung quanh là cái đói đang bao trùm ám ảnh.

Tuy vậy ông đã phản ánh hiện thực ấy bằng tất cả nỗi niềm day dứt, trăn trở. Phải có một tình cảm gắn bó thực sự với người nông dân như vậy, Kim Lân mới có để hiểu đến từng ngóc ngách trong cuộc đời đói khổ của họ, để từ đó mà phát hiện ra những nét đẹp ngời sáng đang ẩn sâu trong sự tăm tối đó. Mặc dù bị đẩy đến đường cùng, bị cái đói làm cho biến dạng méo mó nhân cách, nhưng người nông dân vẫn sẵn sàng chia sẻ nhau từng miếng cơm manh áo, vẫn sẵn sàng cưu mang nhau, và quan trọng hơn là cùng mơ về một tương lai tươi sáng.

Đồng thời Kim Lân cũng thể hiện sự trân trọng và đặt niềm tin vào khao khát và ước mơ mở đường của các nhân vật. Mặc dù cơ hội đó rất mong manh, nhưng nhà văn vẫn hé mở cho họ một tương lai tươi sáng.

Tác phẩm khắc họa rõ nét nhân vật Chí Phèo, từ một chàng trai lương thiện, hiền lành của làng Vũ Đại, sống dưới xã hội nửa phong kiến nửa thực dân mà hiện thân cho tầng lớp đó là Bá Kiến, đã đẩy người nông dân ấy vào vực sâu tội lỗi. Chí Phèo – con quỷ dữ của làng Vũ Đại, chuyên đi rạch mặt ăn vạ.

Sau lần gặp gỡ Thị Nở - một cô gái “ma chê quỷ hờn” đã đánh thức được tâm hồn lương thiện của hắn, ước mơ làm người tốt và có gia đình hạnh phúc. Nhưng không, cái kết của truyện khiến người đọc phải ngẫm nghĩ, phải day dứt và thương thay cho cuộc đời nghiệt ngã khi ước mơ đó không thành hiện thực. Chí Phèo đâm dao vào Bá Kiến và cũng là tự kết liễu cuộc đời mình.

Bỉ vỏ của Nguyên Hồng là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của dòng văn học hiện thực phê phán. Qua tác phẩm, những nét tiêu biểu của một lớp người sống dưới đáy xã hội, cuộc sống lầm than, đói khổ của tầng lớp nhân dân lao động và cả bản chất xấu xa thối nát của xã hội thực dân phong kiến đều được khắc họa tài tình dưới ngòi bút tinh tế của tác giả.

Người Pháp có Paris, người Anh có London, người Tàu có Thượng Hải… Trong các sách vở, trên các báo chí, họ nói đến thành phố của họ một cách tha thiết, mến yêu… Ta phải nghe người Pháp nói đến Paris, người ở Paris, mới hiểu được sự yêu quý ấy đến bực nào.

Chúng ta cũng có Hà Nội, một thành phố có nhiều vẻ đẹp, vì Hà Nội đẹp thật (chúng ta chỉ còn tìm những vẻ đẹp ấy ra), và cũng vì chúng ta yêu mến. Yêu mến Hà Nội với tâm hồn người Hà Nội, cũng như người Parisien chính hiệu yêu mến Paris… Trong những cuộc phiếm du, – phiếm du ngoài các phố Hà Nội là một cái thú vô song chỉ người Hà Nội có – ta nên chú ý đến những nét đổi thay của thành phố, nên nhận xét những vẻ đẹp cũng như vẻ xấu của phố phường, thân mật với những thú vui chơi hay những cảnh lầm than, với những người Hà Nội cũng như ta.

Hà Nội có một sức quyến rũ đối với các người ở nơi khác… Ở những hang cùng ngõ hẻm của làng xa, hay ở những nương mật thẳm trong rừng núi, ban chiều vẫn có nhiều người ngóng về một phương trời để cố trông cái ánh sáng của Hà Nội chiếu lên nền mây. Để cho những người mong ước kinh kỳ ấy, và để cho những người ở Hà Nội, chúng ta khuyến khích yêu mến Hà Nội hơn, chúng ta nói đến tất cả những vẻ riêng của Hà Nội, khiến mọi sự đổi thay trong ba mươi sáu phố phường đều có tiếng vang ra khắp mọi nơi.

Chùa Đàn được viết vào năm 1945, tuy nhiên, sau khi Việt Minh giành được chính quyền tại Hà Nội, Nguyễn Tuân đã mau chóng giác ngộ Cách mạng và viết thêm phần đầu mang tên Dựng và phần kết mang tên Mưỡu cuối cho tác phẩm xuất bản năm 1946. Phần gốc của Chùa Đàn được đặt ở vị trí thứ hai với tên gọi Tâm sự của nước độc.

Vẫn là phong cách duy mỹ thường thấy ở Nguyễn Tuân, ngòi bút của ông trong tác phẩm này hướng đến việc đi tìm cái đẹp, nhưng không còn là cái đẹp hoài vọng, phảng phất u buồn về một thời xa vắng, về những thú chơi trong Vang bóng một thời. Cái đẹp của Chùa Đàn kỳ quái, bi thương và đau đớn hơn rất nhiều

khi con người ta sẵn sàng hy sinh thân mình để dùng nghệ thuật mà tái sinh cho một người khác.

Trúng Số Độc Đắc là tác phẩm cuối đời của Vũ Trọng Phụng. Khác với lối viết tiểu thuyết trước, cứ đến ngày báo ra mới viết một chương, đưa in xong hết mới mới thành sách, Trúng Số Độc Đắc được Vũ Trọng Phụng viết một mạch đến khi hoàn thành, tự tay đi đóng thành quyển rồi mới đưa cho nhà xuất bản.

Với cuốn tiểu thuyết, Vũ Trọng Phụng lên án thế gian và người đời nghiêm khác, thế nhưng giọng kể chuyện, tả cảnh, tả tình cứ hồn nhiên, vui vẻ và có dịp là không quên hài hước.

Viết Trúng số độc đắc, Vũ Trọng Phụng đã tập trung tất cả bút lực để theo dõi, phân tích, mô tả những thay đổi trong đời và trong lòng của chỉ một nhân vật. Không có trang nào mà không có Phúc, tất cả chỉ để biểu đạt tâm tư suy nghĩ của anh, cả ngoại hình anh cũng chỉ được phác họa vài dòng ngắn gọn. Ông có cái nhìn rất sáng suốt, tính nhậy cảm thật tinh tế, không những trông thấy những tình cảm được biểu lộ mà cả những ý muốn sơ phát còn tiềm tàng, những ký ức bị quên đi bỗng hiện về, những cảm giác từ lâu sống dậy.

“Một con dế đã từ tay ông thả ra chu du thế giới tìm những điều tốt đẹp cho loài người. Và con dế ấy đã mang tên tuổi ông đi cùng trên những chặng đường phiêu lưu đến với cộng đồng những con vật trong văn học thế giới, đến với những xứ sở thiên nhiên và văn hóa của các quốc gia khác. Dế Mèn Tô Hoài đã lại sinh ra Tô Hoài Dế Mèn, một nhà văn trẻ mãi không già trong văn chươ” – Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên

“Ông rất hiểu tư duy trẻ thơ, kể với chúng theo cách nghĩ của chúng, lí giải sự vật theo lô gích của trẻ. Hơn thế, với biệt tài miêu tả loài vật, Tô Hoài dựng lên một thế giới gần gũi với trẻ thơ. Khi cần, ông biết đem vào chất du ký khiến cho độc giả nhỏ tuổi vừa hồi hộp theo dõi, vừa thích thú khám phá.” – TS Nguyễn Đăng Điệp

“Cuối năm 1944, Nam Cao viết xong Sống mòn. Tập tiểu thuyết ấy quăng đi, ném lại, không lọt qua được lưới kiểm duyệt để xuất bản, tuy rằng soi từng chữ không có chỗ nào bắt bẻ được. Sống mòn tả cuộc sống thiểu não, quẩn quanh, nhỏ nhen của mấy người trí thức tiểu tư sản nghèo, một cuộc sống mù xám cứ “mốc lên, rỉ đi, mòn ra, mục ra”, không có lối thoát. Rộng hơn là vận mệnh mấy con người ấy, ta thấy đặt ra một cách ám ảnh vấn đề vận mệnh chung của cả một xã hội chua xót, đau đớn, buồn thảm, tủi nhục, trong đó, đời sống không còn ý nghĩa, quay về phía nào cũng thấy dựng lên những bức tường bế tắc.”

Những tình cảm tả trong thơ Trọng Lư là một thứ tình cảm dồi dào, mới mẻ, tế vi, tế vi quá cho nên người đọc khó nhận ra, vì thế, những bạn hâm mộ thơ mới ít ưa thơ Trọng Lư bằng thơ Thế Lữ là một nhà thơ mới, “mới” một cách táo bạo.

Nhưng đối phó với phái thơ cũ, thì thơ Trọng Lư là một cái chiến lũy chắc chắn vô cùng, vì thơ Trọng Lư có một cái âm nhạc rất dồi dào, rất phong phú”…

(Nguyễn Hữu Sơn)

Tôi nhớ me tôi thuở thiếu thời

Lúc người còn sống tôi lên mười

Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội

Áo đỏ người đưa trước giậu phơi

Mười hai bến nước viết để tạ lòng một người tri âm vô danh vắng mặt. Nội dung tập hợp những bài, phần lớn làm ở Huế, nhớ về Hà Nội, trong khoảng thời gian 1941- 1942. Tập thơ khai trương và tổng kết quá khứ đau thương của một đời giang hồ, mà say và nhớ là hai biệt chất dựng nên thơ, cô đọng thành thơ, như thể cậu thanh niên hai mươi tuổi ấy, bỗng“một đêm mái tóc quá quan thay màu”, không những đã sống trọn đời này, mà còn sống lùi về dĩ vãng của đời trước. Huế xưa, Huế nay, Bính trẻ, Bính già, Bính say, Bính tỉnh, như thế nào thì Nhớ và say cũng trào lên nét bút như thế..

Ngoại ô ra mắt người đọc vào những năm cuối của trào lưu văn học hiện thực phê phán – giai đoạn 1940 – 1945, “khi mà không khí văn đàn không còn được sôi nổi, nhộn nhịp như thời kì trước (1936 – 1939) nên ít được phê bình, giới thiệu… làm cho tác phẩm bị giảm tiếng vang”.

Nguyễn Đình Lạp xuất hiện khi trên văn đàn đã có những cây đa, cây đề của lĩnh vực tiểu thuyết như: Nguyễn Công Hoan, Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố, Nam Cao,… Trong tâm thế của một người đến muộn, Nguyễn Đình Lạp đã xác định cho mình một lối đi riêng: đi vào khai thác một đề tài tương đối mới mẻ – cuộc sống dân nghèo thành thị trước cách mạng.

“Đọc truyện trinh thám của Thế Lữ có thể thấy tuy mức độ đậm nhạt khác nhau trong từng tác phẩm nhưng chi tiết này, chi tiết khác đều gợi liên tưởng mạnh mẽ đến những truyện tiêu biểu nhất làm nên tên tuổi Edgar Poe…

Mở đầu và chứng cứ cũng như cách phá án đều phảng phất các truyện nêu trên của Poe. Mọi bí mật đều được phanh phui nhờ vào tài quan sát, phán đoán tâm lý nhân vật và những giả thuyết lập luận chặt chẽ logic của nhà thám tử nghiệp dư chứ không phải những thanh tra nhà nước, cảnh sát trưởng chuyên nghiệp. Cuối cùng hung thủ phải lộ mặt đúng như tiên đoán của Dupin, hay Lê Phong. Ở phần kết thúc truyện, việc tập họp đông đủ mọi người để công bố tên hung thủ tương tự như trong Mi cũng là một con người.”